Văn hóa dân tộc Việt Nam gắn liền với nền văn minh lúa nước đã trải qua hàng ngàn năm lịch sử, vì thế tâm linh của người Việt chúng ta trong tôn giáo, tín ngưỡng mang những nét đặc trưng ghi dấu ấn riêng của dân tộc. Từ đó hình thành và xây dựng nên những nét độc đáo trong đời sống sinh hoạt. Khi xã hội hiện đại phát triển, nhu cầu tìm đến các địa danh du lịch mang yếu tố tâm linh của con người ngày càng lớn với mong muốn tìm sự tĩnh tâm, thư giãn sau những lo toan bề bộn của cuộc sống. Tuy nhiên, không vì thế mà chúng ta nhập nhèm giữa dã sử, lịch sử và tâm linh tạo điều kiện cho một số cá nhân lợi dụng thu lợi bất chính.

Tìm về nơi đất Phật - Tây Thiên - Vĩnh Phúc

Theo các tài liệu được lưu giữ khu danh thắng Tây Thiên hiện nay là nơi phát tích của đạo Phật nước ta thế kỷ thứ III trước Công nguyên, có thể coi là chiếc nôi của Phật giáo Việt Nam từ thời Hùng vương. Nơi đây không chỉ là trung tâm tôn giáo lâu đời có ảnh hưởng tín ngưỡng đến đời sống mà còn là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng với khung cảnh hùng vĩ kết hợp hài hòa cùng hệ sinh thái giữa núi, rừng, sông, suối…

Theo các nhà nghiên cứu tìm hiểu từ các tài liệu cổ thì tại danh thắng Tây Thiên có hệ thống kiến trúc các chùa cổ như Tây Thiên, Thiên Ân, Đồng Cổ, … mỗi ngôi chùa đều có liên quan đến tông phái và chức năng truyền giáo của mình.

Ngoài ra theo những phát hiện của các đoàn khảo cổ, tại khu danh lam thắng cảnh Tây Thiên chứa đựng rất nhiều kiến trúc cổ với các loại hình vật liệu trải qua nhiều thời kỳ như thời Trần, Lê sơ, Lê Trung Hưng các thế kỷ XVII – XVIII. Thông thường tại các kiến trúc chùa cổ thường có các bảo tháp trong bố cục và tại hệ thống chùa Tây Thiên ban đầu đã tìm ra dấu tích của mộ các thiền sư đã từng đến để tu và hành đạo.

Với những đặc điểm lịch sử và lợi thế tiềm năng, Tây Thiên đã thu hút rất nhiều những du khách cả nước đến hành hương, tham quan và tìm hiểu vùng đất này. Trong xu thế đô thị hóa, thương mại hóa của xã hội hiện nay các ban ngành cần có các kế hoạch duy trì bảo tồn và phát triển hài hòa để tránh các nguy cơ phá vỡ các giá trị văn hóa phi vật thể, tâm linh tín ngưỡng đã được lưu giữ.

Với những phát hiện sơ bộ được tìm thấy, vẫn chưa có đánh giá chính thức của các nhà nghiên cứu lịch sử về những di tích nằm trong quần thể Tây Thiên. Vị trí nền sàn của một số các ngôi chùa cổ vẫn chưa được xác định chính xác, cũng như việc cần tìm hiểu rõ niên đại, quy mô của các ngôi chùa này. Một số khu mộ các thiền sư với các bia mộ đã bị dịch chuyển không còn ở vị trí ban đầu theo nhận xét của kết quả khảo cổ ban đầu. Chỉ cần một tin đồn từ một nấm mối đất, một khu vực sinh thái có khi bị phá vỡ để trùng tu xây dựng. Vì vậy việc lập các đoàn khảo sát nghiên cứu khoa học có quy mô, nghiêm túc là cần thiết, để qua đó có các đánh giá chuẩn xác nhất hỗ trợ cho quy hoạch khu thắng cảnh rộng lớn này.

Chỉ bằng việc xuất hiện các thông tin - tin đồn chưa chính xác, mà các cơ quan chức năng đã vội vàng cấp phép cho các quy hoạch xây dựng, một mặt sẽ phá vỡ cấu trúc quần thể hệ sinh thái, mặt khác biến các yếu tố tâm linh dã sử thành lịch sử. Sự nhập nhèm giữa tâm linh, dã sử và lịch sử là yếu tố để một số cá nhân thương mại hóa tâm linh thu lợi bất chính.

Trong điều kiện còn khó khăn chưa đủ điều kiện thực hiện việc nghiên cứu tổng thể, chúng ta cần phải có sự thận trọng kiểm định nghiêm túc sao cho phù hợp trong việc đầu tư mà vẫn bảo vệ được tính nguyên vẹn của di sản vùng núi Tây Thiên, tôn trọng các giá trị lịch sử ngàn xưa.